Điều tra và xét xử

Ngày 6 tháng 1 năm 1961, tình báo Ba Lan phát hiện Goleniewski biến mất. Các sĩ quan Stasi theo dõi ông trong thời gian dài liền lục soát căn hộ của Kampf, phát hiện bà đã mang theo toàn bộ những đồ giá trị nhưng túi đồ cá nhân của Goleniewski vẫn để lại. Bên cạnh giả thuyết đào tẩu, họ cũng nghi ngờ Goleniewski bị bắt cóc. Ngày 12 tháng 1, đại tá Sokolak lệnh cho trung tá Czesław Gwóźdź, thiếu tá Wiaczesław Maczuła và trung úy Jan Bishtyga lục soát văn phòng của Goleniewski. Họ tìm thấy trong két sắt danh sách tất cả các vụ việc do Cục 6 phụ trách cùng tên điều tra viên. Thông tin cho thấy vào cuối tháng 11 năm 1960, Goleniewski nói do lệnh cấp trên yêu cầu mình phần tích tất cả các vụ việc, nên yêu cầu Gwóźdź biên soạn. Tài liệu gồm 2 bản, mỗi bản 22 trang đánh máy,[126] liệt kê 191 vụ việc có mật danh, 45 đặc vụ, 20 điệp viên ngầm, 87 công chức và 39 thanh tra. Gwóźdź không chỉ đưa danh tính mà còn liệt kê những vụ việc người đó tham gia. Bằng chứng này cho thấy khả năng lớn Goleniewski đã phản bội khi chụp lại tài liệu này. Điều tra sâu thêm phát hiện Goleniewski đã mượn máy ảnh Minox và sáu cuộn phim từ Bishtyga, rồi yêu cầu Kędzierski đưa thêm một cuộn phim khác. Ngay trước Giáng sinh, ông trả lại máy ảnh cho Bishtyga và yêu cầu thêm bốn cuộn phim nữa, nói là dùng để đào tạo một nhân viên khác.[127][128]

Ngày 13 tháng 1, tất cả đặc vụ Ba Lan ở Berlin nhận được thông báo về việc Goleniewski biến mất. Ngày 14 tháng 1, dù không có bằng chứng thuyết phục, Witold Sienkiewicz vẫn thông báo cho văn phòng công tố nội bộ rằng Goleniewski đào ngũ.[129] Hai ngày sau, văn phòng công tố chính thức buộc tội Goleniewski đào ngũ. Ngày 19 tháng 1, Bộ An ninh CHDC Đức tham gia điều tra, người đứng đầu là Erich Mielke chuyển cho Ba Lan kết quả điều tra sơ bộ về "Roman Kowalski" và Irmgard Kampf, chi tiết về vụ mất tích. Ngày 23 tháng 1, Bộ trưởng Nội vụ Ba Lan ra mệnh lệnh số 214 cách chức Goleniewski.[4] Ngày 24 tháng 1, văn phòng công tố hoàn thành cơ sở vững chắc kết tội Goleniewski phản quốc, khi mà Tổng cục 1 bắt đầu nhận được thông tin hàng loạt điệp viên Khối phía đông bị bại lộ. Họ xem xét cả khả năng liệu Kampf có phải điệp viên CIA hoặc MI6 không, nhưng tình báo CHDC Đức không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào. Ngày 27 tháng 1, Hội đồng an ninh Bộ Nội vụ thảo luận về trường hợp nhân viên đào tẩu.[105]

Ngày 7 tháng 4, văn phòng công tố nội bộ Warszawa lập cáo trạng cho Michał Goleniewski. Phiên tòa diễn ra tương đối nhanh chóng, tiến hành thẩm vấn một số nhân chứng, hầu hết là nhân viên Tổng cục 1. Mieczysław Moczar là người đã cho phép Goleniewski xuất ngoại lại không nằm trong số bị thẩm vấn. Ngày 18 tháng 4 năm 1961, tòa án quân sự Warszawa (tiếng Ba Lan: Warszawski Okręg Wojskowy) tuyên án tử hình trung tá Michał Goleniewski, tước bỏ mọi quyền, khen thưởng và mọi phẩm hàm, tài sản bị tịch thu. Ngày 24 tháng 5, Tòa án quân sự tối cao Warszawa bác kháng nghị[9] và Goleniewski chính thức bị sa thải.[46] Tháng 5 năm 1961, KGB biết về sự phản bội của Goleniewski cũng như vai trò của ông khiến Houghton bị bắt sau khi nhận báo cáo của Tổng cục 1 Bộ Nội vụ Ba Lan gửi đến.[130] Ngày 30 tháng 10 năm 1962, với án tử hình, Goleniewski cuối cùng bị gạch tên khỏi danh sách nhân viên An ninh Ba Lan.[4]

Khắc phục hậu quả

Bản án tử hình vắng mặt dành cho kẻ phản bội Goleniewski cũng không thể bù đắp cho thiệt hại mà tình báo Ba Lan phải gánh chịu.[38] Ngày 6 tháng 4, Witold Sienkiewicz bị miễn nhiệm trưởng Tổng cục 1 chuyển sang làm nhân sự và đại tá Henryk Sokolak thế chỗ. Nguyên trưởng Cục 3 trung tá Tadeusz Szadkowski sang làm trưởng Cục 6 đã tiến hành đánh giá hiện trạng vụ Goleniewski đào tẩu, mức độ thiệt hại và khôi phục lại hoạt động bình thường.[131] Kết quả cho thấy danh sách thông tin mà Goleniewski chuyển cho phương Tây là vô cùng lớn. Trong đó có cơ cấu và nhân sự Bộ Công an, Ban cán sự, Bộ Nội vụ; cơ cấu tổ chức công tác của Cục 2 Bộ Nội vụ; thông tin về hoạt động của Tổng cục Thông tin cho đến năm 1957; dữ liệu cá nhân của nhân viên Cục 6 Tổng cục 1 Bộ Nội vụ (45 đặc vụ nằm vùng phương Tây); cơ cấu, phương pháp làm việc, dữ liệu nhân sự[132] Tổng cục 1.[105] Về sau bổ sung cả thông tin kinh kế, sản xuất công nghiệp. Kết luận thiệt hại chính trị do trung tá Goleniewski trốn sang phương Tây gây ra là không thể đo đếm được.[133]

Chỉ huy của Goleniewski là đại tá Witold Sienkiewicz tuyên bố vụ đào tẩu gây thiệt hại nghiêm trọng cho tình báo Ba Lan, làm tê liệt toàn bộ tình báo khoa học và kỹ thuật, đe dọa toàn bộ điệp viên ở nước ngoài và xói mòn niềm tin lớn.[105] Tháng 1 năm 1962, trong thư gửi Mieczysław Moczar, Sokolak báo cáo rằng vụ đào tẩu của Goleniewski và một sĩ quan tình báo Ba Lan khác đại úy Władysław Mróz đã làm tê liệt hoạt động tình báo nước ngoài, Tổng cục 1 không còn đưa ra được hoạt động tích cực nào cho đến tận tháng 8 năm 1961. Sau khi phân tích đánh giá, bộ phận không chỉ tìm cách khôi phục mạng lưới điệp viên mà còn phải tái cấu trúc hoàn toàn. 73 nhân viên bị thải loại, 30 người bị điều động sang vị trí khác; đến giữa tháng 5 năm 1961 thay đổi đến 12 cục trưởng. Theo Sokolak, vụ phản bội của Goleniewski cùng với cuộc khủng hoảng Berlin đã giáng một đòn mạnh vào tình báo Ba Lan năm 1961.[134]

Ba Lan bắt đầu tìm hiểu lý do thực sự tại sao Goleniewski phản bội và đào tẩu, vụ mật danh Teletechnik được giao cho Cục 3 nhưng chỉ giới hạn trong việc giám sát mẹ đối tượng. Trong những năm tiếp theo, dù được CHDC Đức giúp đỡ, tình báo Ba Lan cũng không tìm ra được nguyên nhân thực sự, còn KGB thì từ chối hỗ trợ tìm kiếm kẻ đào tẩu.[135] Các đặc vụ bắt đầu theo dõi người vợ đầu Anna và con trai Jerzy,[46] Jerzy gặp trục trặc khi xin hộ chiếu và được cho là đang tìm cách bắt liên lạc với cha. Ba Lan cũng chuẩn bị một nhóm đặc vụ lên kế hoạch sang phương Tây săn lùng và trừ khử Goleniewski nếu cần, nhưng không đạt kết quả nào.[16]